Liều tích lũy isotretinoin: bao nhiêu là đủ ngừng? Bác sĩ giải đáp

Một trong những câu hỏi quan trọng nhất khi điều trị isotretinoin là:
“Bao nhiêu mg thì đủ để dừng thuốc?”

Nhiều người hiểu sai rằng chỉ cần uống 3 tháng, 6 tháng hay đến khi sạch mụn là đủ. Nhưng theo phác đồ chuẩn quốc tế và thực hành của Dr Mã Sơn, isotretinoin phải dựa trên liều tích lũy, không phải số tháng.

Dưới đây là hướng dẫn chuẩn hóa, đầy đủ, được đúc kết từ kinh nghiệm của Dr Mã Sơn.

1. Liều tích lũy là gì?

Liều tích lũy (cumulative dose) là tổng lượng isotretinoin bạn uống trong toàn bộ quá trình điều trị, được tính theo cân nặng.

Công thức chuẩn quốc tế:

Tổng liều tích lũy = 120–150 mg × cân nặng (kg)

Ví dụ:
Bạn nặng 50 kg → cần đạt:

• 120 mg × 50 = 6000 mg

• 150 mg × 50 = 7500 mg

Đây là mức mục tiêu giúp tuyến bã ổn định lâu dài.

Điểm quan trọng:

• Không quan trọng bạn uống trong 4, 8 hay 12 tháng.
• Chỉ cần tổng số mg đạt chuẩn là bạn có thể ngừng.

Xem thêm:Dùng Isotretinoin dài ngày có hại gan? Khi nào nên ngưng?

2. Tại sao phải đạt đủ liều tích lũy?

Isotretinoin không chỉ làm giảm mụn tạm thời. Nó tác động sâu vào nhiều cơ chế gốc rễ:

• Giảm kích thước tuyến bã nhờn

• Giảm sản xuất dầu

• Ngăn sừng hóa lỗ chân lông

• Kháng viêm mạnh

• Điều chỉnh quá trình biệt hóa tế bào da

Đây đều là những thay đổi mang tính tái cấu trúc, không chỉ là tác động ngắn hạn.

Vì vậy, nếu dừng sớm trước khi đủ liều:

• Tuyến bã nhờn “hồi phục” nhanh

• Lỗ chân lông dày sừng trở lại

• Viêm tái kích hoạt

• Mụn quay lại chỉ sau vài tháng

Đây là lý do có rất nhiều người uống 3–4 tháng thấy đỡ, ngưng thuốc → vài tháng sau tái phát.
Không phải isotretinoin yếu mà do không đạt liều tích lũy.

Xem thêm:Ngừng isotretinoin rồi mụn có quay lại không?

3. Liều uống mỗi ngày liên quan gì đến liều tích lũy?

Liều mỗi ngày không quyết định hiệu quả cuối cùng, mà chỉ quyết định:

• Tốc độ đạt liều tích lũy

• Mức độ tác dụng phụ

• Khả năng duy trì điều trị liên tục

Ví dụ:

• 10 mg/ngày → 10–12 tháng mới đủ liều

• 20 mg/ngày → 6–8 tháng

• 30 mg/ngày → 4–6 tháng

• 40 mg/ngày → 3,5–5 tháng

Điều quan trọng:
Dù bạn uống liều cao hay thấp, kết quả cuối cùng tương đương, miễn là đạt đúng tổng mg mục tiêu.

4. Liều thấp hay liều cao có ảnh hưởng đến tái phát?

Câu trả lời: không nhiều bằng liều tích lũy.

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh:

• Người đạt ≥120 mg/kg có tỉ lệ tái phát thấp nhất

• Người <100 mg/kg → tái phát cao gấp 2–3 lần

Đây là lý do Dr Mã Sơn không bao giờ dựa vào việc “da sạch” để dừng thuốc, mà luôn:

• Tính liều tích lũy

• Theo dõi từng tháng

• Đảm bảo đạt đủ tổng mg

Xem thêm:Sau khi ngừng isotretinoin cần làm gì để không tái phát?

5. Hướng dẫn tính liều tích lũy theo cách của Dr Mã Sơn

Dưới đây là cách tính đơn giản – chính xác – ai cũng có thể tự làm.

Bước 1: Xác định cân nặng

Ví dụ: bạn 55 kg

Bước 2: Chọn mức liều tích lũy

Tùy mức độ mụn:

• Mụn nặng, nang bọc, tái phát nhiều lần → 140–150 mg/kg

• Mụn trung bình → 130–140 mg/kg

• Mụn nhẹ hoặc không dung nạp liều cao → 100–120 mg/kg

Giả sử bạn cần 140 mg/kg.

Bước 3: Tính tổng mg cần đạt

55 kg × 140 mg = 7700 mg

Đây là tổng liều bạn phải uống trước khi dừng.

Bước 4: Tính thời gian dự kiến theo liều uống/ngày

Nếu bạn uống:

• 20 mg/ngày → 7700 ÷ 20 = ~385 ngày (~12,5 tháng)

• 30 mg/ngày → ~8,5 tháng

• 40 mg/ngày → ~6,5 tháng

Số tháng hoàn toàn linh động, miễn tổng mg đạt chuẩn.

6. Có phải ai cũng cần đạt 150 mg/kg?

Không. Mức 150 mg/kg chỉ dành cho:

• Mụn nang bọc

• Mụn viêm nặng kéo dài

• Mụn tái phát nhiều lần

• Nam giới trẻ tuổi (androgen cao)

• Da dầu nhiều

Những trường hợp có thể dùng mức tích lũy thấp hơn (100–120 mg/kg):

• Mụn nhẹ – trung bình

• Người không dung nạp liều cao

• Người từng điều trị isotretinoin kéo dài

• Người da khô – nhạy cảm nhiều

Dr Mã Sơn sẽ lựa chọn mức tích lũy dựa trên mức độ mụn, cơ địa và khả năng dung nạp của từng người.

7. Nếu đã sạch mụn nhưng chưa đủ liều, có được ngừng không?

Không nên ngừng.

Vì “hết mụn” chỉ là biểu hiện bề mặt.

Điều quyết định khả năng tái phát là:

• Tuyến bã đã ổn định chưa

• Lỗ chân lông đã giảm sừng hóa chưa

• Đã đạt đủ tổng liều hay chưa

Do đó, Dr Mã Sơn luôn khuyên:

• Tiếp tục isotretinoin 4–8 tuần sau khi sạch 100%

• Đồng thời đảm bảo đạt tổng liều tích lũy chuẩn

8. Nếu đã đủ liều tích lũy mà vẫn tái phát?

Điều này vẫn có thể xảy ra, thường do các yếu tố:

• Nội tiết không ổn định

• Routine duy trì sai

• Stress kéo dài

• Cơ địa bẩm sinh

Tin tốt là:

• Tái phát sau khi đã đạt đúng liều tích lũy thường rất nhẹ, chỉ là mụn rải rác
• Dễ kiểm soát bằng retinoid bôi hoặc liều thấp 5–10 mg nếu cần
• Rất hiếm khi phải điều trị lại toàn bộ phác đồ

9. Kết luận từ Dr Mã Sơn

Isotretinoin không trị mụn theo tháng, mà theo tổng liều tích lũy.

Nếu muốn:

• Giảm tái phát tối đa

• Giữ da ổn định lâu dài

• Ngừng thuốc đúng thời điểm

Bạn cần:

• Tính liều tích lũy chính xác

• Theo dõi tổng mg mỗi tháng

• Không ngừng thuốc khi mới sạch mụn

• Kết hợp routine duy trì sau khi dừng

Nếu bạn muốn Dr Mã Sơn tính liều tích lũy cá nhân hóa theo cân nặng – liều đang uống – mức độ mụn, chỉ cần gửi:

• Cân nặng

• Liều hiện tại (mg/ngày)

• Tình trạng mụn hiện tại

Bác sĩ sẽ tính chính xác tổng mg bạn cần và thời điểm có thể ngừng thuốc.

Danh mục tham khảo:

Zaenglein, A. L., et al. (2016). Guidelines of care for the management of acne vulgaris. Journal of the American Academy of Dermatology, 74(5), 945-973. https://doi.org/10.1016/j.jaad.2015.12.037

  Rademaker, M. (2013). Isotretinoin: dose, duration and relapse. International Journal of Dermatology, 52(9), 1069-1085. https://doi.org/10.1111/j.1365-4632.2012.05801.x

  Ministry of Health Vietnam [Bộ Y tế]. (2015). Decision 75/QD-BYT: Guidelines on diagnosis and treatment of dermatological diseases [Quyết định 75/QĐ-BYT]. Medical Publishing House.

  Layton, A. M. (2009). The use of isotretinoin in acne. Dermato-Endocrinology, 1(3), 162–169. https://doi.org/10.4161/derm.1.3.9364