Thủy đậu lây như thế nào? Cách phòng tránh hiệu quả cho cả gia đình

Bài viết của Dr. Mã Sơn sẽ chia sẻ chi tiết các con đường lây nhiễm bệnh thủy đậu, cách phòng ngừa và chăm sóc an toàn, cùng khuyến nghị tiêm vắc xin thủy đậu theo hướng dẫn của Cục Y tế Dự phòng để bảo vệ bản thân và những người xung quanh.

1. Thủy đậu là bệnh gì?

Thủy đậu là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra – đây là một loại virus thuộc họ Herpesvirus. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là trẻ em và người chưa từng tiêm vắc xin phòng thủy đậu.

Khi virus xâm nhập cơ thể, người bệnh thường có sốt nhẹ, mệt mỏi, sau đó nổi mụn nước nhỏ rải rác khắp người. Các nốt mụn nước có thể lan nhanh trong 24–48 giờ và gây ngứa, rát, khó chịu.

Điều đáng lưu ý là thủy đậu có khả năng lây rất cao – ngay cả trước khi xuất hiện nốt mụn nước đầu tiên, người nhiễm đã có thể phát tán virus qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch mụn.

Đối tượng dễ mắc bệnh thủy đậu

• Trẻ em từ 2–10 tuổi chưa tiêm vắc xin phòng bệnh.
• Người lớn chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm phòng.
• Người có hệ miễn dịch yếu (như phụ nữ mang thai, bệnh nhân ung thư, người dùng thuốc ức chế miễn dịch).

2. Virus thủy đậu lây qua đường nào?

Virus thủy đậu lây chủ yếu qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện gần người khác. Các hạt dịch nhỏ chứa virus sẽ phát tán trong không khí và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua niêm mạc mũi, miệng, họng. Đây là con đường lây phổ biến và nhanh nhất của bệnh thủy đậu.

3. Lây qua tiếp xúc trực tiếp với người bệnh

Ngoài hô hấp, thủy đậu còn lây qua tiếp xúc trực tiếp với dịch từ các nốt mụn nước. Khi bạn chạm tay vào vùng da có tổn thương, virus có thể bám lên da và lây sang người lành. Vì vậy, cần tránh chạm vào mụn nước và khử khuẩn tay bằng nước rửa tay hoặc xà phòng sau khi tiếp xúc.

4. Lây gián tiếp qua đồ dùng cá nhân

Virus Varicella Zoster có thể tồn tại ngắn hạn trong môi trường. Việc dùng chung chăn, khăn tắm, quần áo, ly uống nước với người bệnh cũng có khả năng lây lan. Vì thế, vệ sinh vật dụng cá nhân và giặt riêng đồ của người mắc bệnh là điều rất quan trọng.

5. Khi nào bệnh thủy đậu dễ lây nhất?

Người bệnh dễ lây nhất từ 1–2 ngày trước khi xuất hiện nốt mụn nước cho đến khi tất cả các nốt đã khô và đóng vảy. Giai đoạn này kéo dài từ 7 đến 10 ngày, tùy thể trạng mỗi người. Việc cách ly trong thời gian lây nhiễm là cách bảo vệ người thân hiệu quả nhất.

6. Mức độ lây lan và yếu tố nguy cơ

Thủy đậu có thể lây lan mạnh trong môi trường kín, như nhà trẻ, trường học, ký túc xá. Những người có hệ miễn dịch yếu, phụ nữ mang thai hoặc trẻ nhỏ có nguy cơ cao mắc bệnh nặng hơn. Trong một số trường hợp, biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời như viêm phổi, viêm não, nhiễm trùng da.

7. Tại sao cần tiêm vắc xin thủy đậu?

Tiêm vắc xin thủy đậu là biện pháp phòng bệnh an toàn và hiệu quả nhất. Theo Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người chưa từng mắc bệnh nên tiêm 1–2 mũi để tạo kháng thể chống lại virus. Người đã tiếp xúc nguồn lây cũng nên tiêm vắc xin trong vòng 72 giờ để giảm nguy cơ phát bệnh.

8. Cách chăm sóc người bị thủy đậu tại nhà

Người bệnh cần nghỉ ngơi, uống nhiều nước và giữ da sạch. Dùng nước muối sinh lý để rửa nhẹ vùng da tổn thương, tránh làm vỡ nốt mụn nước để không tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào. Không nên bôi các loại thuốc không rõ nguồn gốc lên da.

9. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu thấy các dấu hiệu như sốt cao kéo dài, mụn nước lan rộng, đau đầu dữ dội, mệt lả, cần đến bác sĩ da liễu hoặc chuyên khoa truyền nhiễm ngay. Đây có thể là biểu hiện biến chứng nặng cần được theo dõi và điều trị kịp thời để tránh nguy hiểm đến tính mạng.

10. Cách phòng ngừa thủy đậu hiệu quả

Để bảo vệ bản thân và những người xung quanh, bạn nên:

• Tiêm vắc xin đúng lịch.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Tránh tiếp xúc gần với người đang mắc bệnh.
• Giữ vệ sinh cá nhân và không dùng chung đồ dùng.

11. Vai trò của dinh dưỡng khi mắc thủy đậu

Khi bị thủy đậu, chế độ ăn uống lành mạnh giúp tăng sức đề kháng. Ưu tiên rau xanh, trái cây giàu vitamin C, nước dừa, cháo loãng; tránh thực phẩm cay, nóng hoặc gây dị ứng. Dinh dưỡng tốt sẽ hỗ trợ quá trình lành da và hồi phục nhanh hơn.

12. Có nên tắm khi bị thủy đậu?

Nhiều người nghĩ không nên tắm, nhưng thực tế tắm bằng nước ấm và xà phòng dịu nhẹ lại giúp làm sạch da, giảm ngứa và ngăn nhiễm trùng. Chỉ cần tránh kỳ cọ mạnh và lau khô bằng khăn mềm sạch.

13. Trường hợp đặc biệt: phụ nữ mang thai và người già

Phụ nữ mang thai mắc thủy đậu có thể truyền virus sang thai nhi, gây dị tật bẩm sinh hoặc biến chứng sản khoa. Người cao tuổi mắc bệnh cũng dễ bị viêm phổi hoặc bội nhiễm. Vì vậy, nhóm này nên tham khảo ý kiến bác sĩ ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ.

14. Sau khi khỏi bệnh thủy đậu có lây không?

Sau khi tất cả nốt mụn nước đã khô và đóng vảy, người bệnh không còn khả năng lây lan virus. Tuy nhiên, virus Varicella Zoster có thể tái hoạt động sau nhiều năm, gây zona thần kinh (giời leo), do đó vẫn cần chăm sóc sức khỏe và duy trì miễn dịch tốt.

15. Khi nào nên tiêm vắc xin nhắc lại?

Những người chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa rõ tiền sử tiêm nên tiêm 2 mũi cách nhau 4–8 tuần. Nếu đã tiêm lâu, bạn có thể xét nghiệm kháng thể để biết có cần tiêm nhắc lại không. Việc này giúp duy trì khả năng bảo vệ cơ thể lâu dài.

16. Kết luận

Thủy đậu tuy là bệnh lành tính ở đa số trường hợp, nhưng có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không được chăm sóc đúng cách. Hiểu rõ con đường lây lan và biện pháp phòng ngừa là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp vấn đề về bệnh da liễu sau thủy đậu, sẹo hoặc thâm da, hãy liên hệ Dr. Mã Sơn để được bác sĩ da liễu tư vấn và điều trị an toàn, hiệu quả.

Đặt lịch khám với bác sĩ da liễu Dr. Mã Sơn TẠI ĐÂY!

Hoặc inbox trực tiếp Zalo bác sĩ nếu bạn cần tư vấn nhanh.

Danh mục tham khảo:

Cục Y tế Dự phòng – Bộ Y tế Việt Nam, “Hướng dẫn phòng bệnh thủy đậu,” 2023.

Centers for Disease Control and Prevention (CDC), “Varicella (Chickenpox): Transmission,” 2024.

World Health Organization (WHO), “Varicella and herpes zoster vaccines: Position paper,” 2023.

American Academy of Dermatology (AAD), “Chickenpox: Symptoms and Treatment,” 2024.